Gordelwegtuinen

Maandag 3 februari gaf Linder van den Heerik een workshop Zaaiplanning & Combinatieteelt. Bestuurslid Eelke maakte dit verslag van de druk bezochte avond.

Waar kun je (online) biologische zaden kopen: De Bolster in Epe, Van der Wal in Hoogeveen, Vreeken in Dordrecht (let op: bestellingen bij Vreeken duren erg lang!). Zaden van de Bolster en Vreeken zijn ook te krijgen bij Stek aan de Nieuwe Binnenweg.

Een paar stellingen:

·       Met compost voed je vooral de bodem en dus niet direct de planten;

·       Wortel- en bonengewassen behoeven geen voeding, pompoen en kolen vragen veel voeding;

·       Zonder een zaaiplanning wordt het een chaos in je tuin;

·       Geen zaaiplanning op basis van de zaaiperioden die op een zaadzakje staan. Gebruik liever naslagwerken voor zaaiplanning: Moestuinen van Twekkelo van Pieter Boxman; Handboek Ecologisch Tuinieren van Velt; moestuinkalender van Velt 

·       Plannen doen we aan de hand van a) plek, b) tijd (bijv. wanneer, buiten of onder glas en hoe oogstfrequentie), c) ruimte (behoefte van de plant), d) hoeveelheid. Van deze zijn ruimte en tijd het belangrijkst. Zie hierna bij ABC-methode;

·       De betekenis van combinatieteelt in de zin van goede en slechte buren zoals peen en ui is beperkt. Het is wel een handig instrument om je bedden dicht te plannen (in ruimte en tijd);

Op je tuin is er concurrentie om water/voeding en zonlicht. De inrichting van een bos dient als inspiratie voor de inrichting van je tuin. In een bos wordt efficiënt omgegaan met gebruik van water/voeding en zonlicht. De “gewassen” zijn hier op een efficiënte manier gestapeld in ruimte en tijd. Om deze situatie op je tuin te kunnen benaderen worden je gewassen ingedeeld in grootte: A = groot, B = medium en C = klein.

Het bij het zaaien uit gaan van het verschil in grootte van planten wordt de ABC-methode genoemd, ontwikkeld door Gertrude Frank. Bij het inrichten van je tuin ga je volgens deze methode je bedden “dichtplannen”.

Let op: grote gewassen, zoals maïs, stokbonen en pompoen geef je een aparte plek in je tuin.

Voorbeelden

1.     Kolen staan op 50 – 70 cm van elkaar in een bed van 90 cm. Daartussen en -omheen kun je rijtjes sla planten. Er is zelfs plaats voor 1 à 2 rijtjes uien.

2.     Een veel gebruikt schema op je bed is rijtjes gewassen volgens de volgende indeling: A-C-B-C-A-C-B-C-A. De oriëntatie van dit bed is oost-west opdat alle planten optimaal gebruik maken van het zonlicht. Begin met 40 cm afstand tussen de rijtjes en maak deze afstand in volgende jaren eventueel kleiner.

Als A zet je bijvoorbeeld bloemkool in maart. Als C zet je spinazie in periode feb – mei, opvolgend radijs van mei – juli en bietjes van jul – okt. Of als C doe je bospeen tot mei (vroeg vanwege slakken) en daarna pluksla tot oktober. Met C-gewassen kun je ideaal elke 2 weken een rijtje bij zaaien om continu en niet te grote hoeveelheden in een keer te oogsten.  Als 1e B zet je Chinese kool in de 1e helft van het jaar en knolvenkel in de 2e helft en als 2e B eerst knolvenkel en daarna Chinese kool.

3.     Houd bij de indeling rekening met vaste en 1-jarige planten. Maak bedden met alleen 1-jarigen, of alleen vast. Dit houdt de boel overzichtelijk.

Indeling in ABC-planten (niet limitatief).

A: alle kolen behalve chinese kool en koolrabi, pastinaak, paprika, courgette, knolselderij.

B: paksoi, koolrabi, andijvie, chinese kool, knolvenkel, schorseneer, melde winterpeen, bleekselderij, snijselderij.

C: prei, lookachtigen, spinazie, veldsla, postelein, tuinkers, sla, klein geoogste bietjes en wortels, raapstelen.

Gratis tips van Linder:

·       Wortelstelsels bij voorkeur laten zitten na de oogst. Dit voedt het bodemleven.

·       Bloemkool bij voorkeur zaaien eind november.

·       Broccoli bij voorkeur als najaarsteelt.

·       Kolen zijn veeleisend qua voeding/water en zonlicht.

·       Prei toppen als je ze uitplant.

·       Tomaten liever niet buiten.

·       Knoflook in okt/nov zetten, zodat ze sterk zijn om in het voorjaar schimmels te overleven.

Op maandagavond 3 februari organiseren we een lezing over zaaiplanning en combinatieteelt. Linder van den Heerik, die ook afgelopen december de lezing over composteren gaf, zal ingaan op zaaischema’s en combinatieteelt van groente/fruit.

Linder heeft een eigen kleinschalige tuinderij in Oirschot, genaamd de Voedselketen, en is permacultuur docent/expert. Zie ook de Voedselketen website.

Inloop 19.30u, start 20.00u.
Entree gratis

Foto: workshop Compostering afgelopen december

Ook dit jaar hebben we bij de start van het nieuwe seizoen een deskundige uitgenodigd om een interessante lezing te geven over Natuurlijk Moestuinieren, en wel op zondag 12 januari.

Max de Corte (zie foto), ook wel bekend als de moestuinman, is expert op het gebied van natuurlijk moestuinieren, met de natuur mee. Hij heeft een groot aantal tuinen, eetbare schoolpleinen en voedselbossen aangelegd in de regio Rotterdam, kijk maar eens op zijn website. Zeer interessant ook voor nieuwe leden die voor t eerst gaan tuinieren, maar ook voor ervaren tuinders die hun kennis bij willen schaven!

Overigens is er voor de volgende lezing ook al een datum bekend: op maandagavond 3 februari gaat Linder van den Heerik jullie alles leren over het maken van een zaadplanning. Aanvang 19.30u.

Tijdens de aansluitende nieuwjaarsborrel, proosten we met een drankje en een hapje op het aankomende nieuwe seizoen.

Aanvang Workshop: 14.30 u (workshop duurt 1,5 uur)
Aanvang Nieuwjaarsborrel: 16.00 u
Entree: gratis!

Afgelopen maandag 18 november 2019 organiseerden we een lezing over Composteren, gegeven door Linder van den Heerik van Tuinderij de Voedselketen. Voorzitter Eelke Turkstra maakte er dit verslag van.

Het composteringsproces
Onze moestuinen zitten qua vegetatiefase in tussen graslandvegetatie en bosvegetatie. Organische stof is dus belangrijk voor de teelt. Ons tuinafval kan voor de tuinen goed organisch materiaal opleveren. We kunnen dus een kringloop opzetten. Het betekent ook dat we niets extra aan de bodem hoeven toe te voegen.

Linder is ook niet bang voor phytophthora schimmel, de veroorzaker van de aardappel- of tomatenziekte. Omdat deze schimmel zich verspreidt door de lucht kunnen resten van de aardappel- en tomatenplant dus wel op de composthoop!

Om het composteringsproces goed te laten verlopen en te bespoedigen is een juiste C/N verhouding nodig in het materiaal dat op de composthoop gaat. De C (=koolstof) zit bijvoorbeeld als lignine in takjes en verhoute gewassen, zoals stro. De N (=stikstof), zit in GFT-afval.

Bij voorkeur wordt de composthoop opgebouwd in laagjes met afwisselend de nadruk op koolstof en stikstof. Daarbij is beluchting van de composthoop belangrijk. Vaak wordt dit bereikt door de composthoop om te zetten. Bij de composthopen op onze tuin is dat nodig vanwege de omvang van de vakken. Bij kleinere vakken wordt met het toevoegen van houtig materiaal voldoende beluchting bereikt.

Tuinieren met compost
Voor het toepassen van compost heeft Linder de volgende adviezen:

– Gebruik vaste kleine tuinbedden, zodat je overal bij kunt en er niet op hoeft te staan (we willen geen compactie veroorzaken van de grond)
– De grond zo weinig mogelijk beroeren, want dit verstoort het bodemleven en stimuleert de groei van “onkruid”. Het bodemleven wordt door spitten heftig verstoord.
– Onkruid kan worden verwijderd door het eruit te trekken of te schoffelen.
– Breng voor het planten van elke teelt (groenten liefst voorzaaien, behalve wortelgewassen) een laagje compost aan op het tuinbed. Plant hierin je voorgezaaide plantjes. Bij deze methode is het niet zo erg dat er nog wat grovere delen in de opgebrachte compost zitten.
– Om onkruidgroei tijdens de teelt te beperken valt te overwegen om vóór de plant het met compost verrijkte bed ca 2 weken met een zeil af te dekken en daarna het eventueel opgekomen onkruid weg te schoffelen of eruit te trekken.

Composteerse!

Wat is composteren?
De meeste mensen nemen een moestuin omdat het mooi is om te zien hoe uit een zaadje prachtige bloemen en groenten opgroeien. Voor sommigen is het back-to-basic, d.w.z. zelfvoorzienend voor groenten. Wat je beweegreden ook moge zijn, bij moestuinieren komt afval vrij. Dat kan zijn onkruid, of mislukte, overtollige en doorgeschoten groenten, of gewoon groenteafval. Dat organische “afval” is de grondstof voor compost. En compost is nog steeds organisch materiaal dat op zijn beurt wordt gebruikt als grondverbeteraar en als mest. Het is een mooie en natuurlijke kringloop op de moestuin.

Hoe gaat composteren in zijn werk?
Composteren doe je in een compostbak en is een natuurlijk proces, waarbij in eerste instantie vooral bacteriën en schimmels, en verder in de tijd ook bijvoorbeeld insecten(larven), wormen en slakken het “tuinafval” omzetten in compost. Dat gaat het beste bij een juiste verhouding van houtig materiaal, waarin veel koolstof (een energiebron) en bladmateriaal waarin veel stikstof (een voedingsstof) in de composthoop èn de aanwezigheid van zuurstof. Normaal gesproken heeft het overtollige materiaal dat van de tuin afkomt een goede verhouding tussen koolstof en stikstof. Als er al van een van de twee een tekort is dan is dat koolstof.

Stengels van veel gewassen verhouten in de loop van hun groeitijd. Denk aan grasachtigen (stro) en de stengels van koolsoorten. Zo kom je aan je koolstof. Sommige composteerders nemen het zekere voor het onzekere en voegen geregeld wat koolstof in de vorm van houtsnippers toe aan de composthoop. Houtsnippers zijn vanwege hun geringe omvang goed aan te pakken, wat met (lange) takken, laat staan boomstammen niet het geval is.

Maar normaal gesproken vormt het tuinafval de ideale schijf van vijf voor bacteriën en schimmels. Onder deze ideale omstandigheden zullen vooral de bacteriën bij de omzetting (ofwel verbranding) van het organisch materiaal energie in de vorm van warmte produceren. Dat heeft als prettige bijkomstigheid dat de met het tuinafval op de composthoop terechtgekomen onkruidzaden worden gesteriliseerd. Dat betekent net als bij de sterilisatie van mannen dat je dan geen last meer hebt van dat zaad. Let op: geen garantie, want de ideale composteringsproces wordt in onze compostbakken bijna nooit bereikt.

De Nutstuinvereniging Gordelwegtuinen is sinds een paar jaar een vijftal compostbakken rijk: 2 op West, 2 op Midden en 1 op Oost. Ze worden bijgehouden door de compostgroep.

Een compostbak heeft 3 vakken naast elkaar. Eén uiteinde is het stortvak. Het ander uiteinde is het eindvak. Uit het eindvak schep je de compost. Het eindvak herken je aan de zeef die er naast staat. Als je compost wilt gebruiken voor je tuin, zet je een kruiwagen onder de zeef en gooi je compost op de zeef om zo de grove delen uit de compost te zeven.

Je tuinafval kun je kwijt in het stortvak. Dat is het begin van het proces. Als het stortvak vol is zet de compostgroep de inhoud over in het middenvak. Dit gebeurt niet alleen om het stortvak weer vrij te maken, maar het omzetten van het materiaal bevordert ook het composteringsproces, omdat je zuurstof toevoegt. Is het stortvak na verloop van tijd weer vol, dan wordt eerst de inhoud van het middenvak omgezet naar het eindvak en daarna de inhoud van het stortvak omgezet naar het middenvak. Het stortvak komt hierdoor weer vrij.

Wat doet de compostgroep?
De compostgroep bestaat uit 8 personen. Het is hun taak om van tijd tot tijd de inhoud van een vak om te zetten naar een volgend vak en de ruimte rondom de compostbakken schoon te houden. Dat laatste is belangrijk omdat het onkruid soms zo hoog staat dat je de compostbak of de zeef niet meer kunt vinden. Het omzetten van de inhoud van een vak naar een ander vak valt in de categorie zwaar werk. Dat spaart een sportschoolabonnement uit en je mag eerder met pensioen.

Van compostgroepleden wordt verwacht dat ze, net zoals andere leden dat doen met deelname aan de tuindagen, per jaar zo’n 3 x 3 uur besteden aan het onderhoud. In de compostgroep zitten vooral leden die juist in het weekend, als de tuindagen zijn, moeten werken.

Eén van de compostgroepleden gaat zich richten op de communicatie. Misschien heb je gemerkt dat bij sommige compostbakken borden staan met een soort van gebruiksaanwijzing van de bakken. Misschien heb je ook gemerkt dat die borden er wat haveloos uit zien. Welnu, dat willen we verbeteren. Er zal duidelijk in de vorm van afbeeldingen worden aangegeven wat wel en vooral niet op de composthoop mag. Ook zijn we er bij gebaat dat het voor iedereen duidelijk is wat het stortvak is, want soms gooit men het tuinafval in een ander vak en daar zijn we dan extra mee aan het heen en weer gooien, zoals bij de compostbak naast het tuinhuis, waar we op een tegelplatje tijdelijk materiaal hebben moeten neerleggen.

De compostgroep loopt in haar werk tegen verschillende dingen aan.

Er zijn tuinders in  onze vereniging die de compostbakken beschouwen als afvalbakken. Wat treffen we aan? Plastic naambordjes van AH-moestuintjes, plastic, glas, drankblikjes, afvalhout, bamboestokken, stalen pinnen en buizen, stukken net en worteldoek, afgedankte (?) broodtrommels …….. En dan vraag ik u af mijnheer Sonnenberg: waar is het fatsoen gebleven?

Het omzetten van de vakken wordt erg bemoeilijkt door lange, dikke takken en houtafval. Een geringe hoeveelheid houtig materiaal is goed voor de compostering, maar dat moet dan wel fijn zijn. Voor een bacterie is een halve boomstam, laat staan een behandelde tuinplank toch wel een maatje te groot en de compostgroep heeft de ervaring dat zo’n tak/plank de omzetting tussen vakken bemoeilijkt, omdat zo’n lange tak gewoon altijd dwars ligt. Dus gooi takken op de takkenrillen die op verschillende plekken op de Gordelwegtuinen aanwezig zijn. En gooi daar ook je afgedankte maïsstengels bij. Dus niet op de composthoop, want de houtige stengel van maïs is voor een bacterie als een soort hardhout en daar weten de bacteriën geen raad mee.

Wat ook op de composthoop vermeden moet worden is resten van zieke planten. Het meeste kans daarop heb je bij tomaten en aardappelen. Tomaten en aardappelen behoren tot de familie van de nachtschadeachtigen. Ze zijn erg gevoelig voor een schimmel genaamd Phytophthora, ook wel bekend als aardappel- en tomaatziekte. Door besmette plantenresten van nachtschadeachtigen, waartoe ook paprika en aubergine behoren, op de composthoop te gooien, houdt je de aanwezigheid van de ziekte op de Gordelwegtuinen dus eigenlijk in stand. Dit afval dus in de kliko stoppen.

Tuinafval is organisch materiaal en compost is dat ook. Bacteriën leven van organisch materiaal in tuinafval en zetten dit om in ander organisch materiaal, dat we compost noemen. Compost is wel een grondverbeteraar, maar niet hetzelfde als grond. Grond bestaat veelal uit bijvoorbeeld klei en zand. Dat zijn mineralen, dat is niet-organisch materiaal. Bacteriën kunnen niet van mineralen leven. Daarom is veel grond op de composthoop niet bevorderlijk voor de compostering. Dus klop de grond zoveel mogelijk van je tuinafval af en gooi geen plaggen op de composthoop. Je tuintje plaggen en de plaggen op de composthoop gooien is erg verleidelijk als je tuin overwoekerd is met gras. S.v.p. niet doen. Beter is om de plaggen omgekeerd op de tuintje te leggen (dit kun je spitten noemen) en een  of twee weken wachten. Zeker als het droog weer is zullen de planten in de plaggen afsterven.

Ik hoop dat door het schrijven van dit stukje duidelijk is hoe composteren werkt, wat de compostgroep er voor doet en hoe je een goede kwaliteit compost kunt krijgen. Want daar wordt een moestuinder blij van toch?

Eelke Tuinstra, lid compostgroep

Er komt een hele leuke zaden / workshop beurs naar Rotterdam, aanstaande zaterdag 24 februari in Blue City (oude tropicana). Entree is op donatie! Zie ook https://reclaimtheseeds.nl/

Net als afgelopen januari bieden bestuur en beheergroep op zondag 21 januari weer een workshop Natuurlijk Moestuinieren + Nieuwjaarsborrel aan!

Tijdens deze gratis workshop leert Max de Corte (buurtmoestuinexpert en pionier in de Rotterdamse permacultuur beweging) je een aantal basisprincipes uit de permacultuur waarmee je jouw moestuin op een natuurlijke en milieuvriendelijke manier productief en gezond kunt maken. Op korte termijn, maar vooral op lange termijn.

Max de Corte: “ Ik wil je eigen eten verbouwen voor iedereen toegankelijk maken en mensen kennis laten maken met een manier van lange termijn werken en denken volgens de principes van de permacultuur (een integrale ontwerpmethode/filosofie geïnspireerd op de kringloop van de natuur).”

Voor info over Max de Moestuinman, kijk op zijn website

Nieuwjaarsborrel
Op de Nieuwjaarsborrel, die plaatsvindt na de workshop, drinken we een glaasje op het nieuwe jaar en het nieuwe tuinseizoen. Een mooie gelegenheid om je medetuinders te ontmoeten en plannen en ideeën uit te wisselen. Alle leden van de Gordelwegtuinen zijn van harte welkom.

Graag tot ziens op zondag 21 januari in ons clubhuis!

Aanvang Workshop: 14.30 u (workshop duurt 1,5 uur)
Aanvang Nieuwjaarsborrel: 16.00 u
Entree: gratis!

Op dinsdagavond 13 december is er weer een Algemene Leden Vergadering. Aanvang is 19.30 u. Tot dan!

Op zaterdag 2 april is er in de ochtend weer een Tuindag waarop we gezamenlijk onderhoud doen. Na afloop organiseren we een zadenruil. Komt allen en neem je overtollige zaden, knollen, stekjes etc. mee! Wie weet kan je er iemand blij mee maken.

Tot zaterdag de 2e!

De Beheergroep